Unutulmayacak acı - Hocalı Katliamı

Ermeni kuvvetlerin 30 yıl önce Dağlık Karabağ bölgesindekiHocalı kasabasında yaptığı katliamın acısı ilk günkü gibitazeliğini koruyor.

30 yıl önceydi. Dünya, insanlık tarihinin en korkunçkatliamlarından birine uyandığında takvimler 26 Şubat 1992’yi gösteriyordu.

Tarihe kara bir leke olarak geçen katliam, Azerbaycan’ın DağlıkKarabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında meydana geldi. Ermeni kuvvetleri kadın, erkek, çocuk ayrımı yapmaksızınönüne geleni katletti.

Aslında Hocalı Katliamı’na giden olaylar zinciri, 1980’li yıllarınikinci yarısında SSCB’nin dağılma sürecine girmesiyle birliktebaşladı. Ermenistan, Azerbaycan’a ait olan Karabağ bölgesinindağlık kısmında hak iddia ediyordu. Sovyetler Birliği’nin yıllarboyunca yürüttüğü politikaların sonucu olarak bölgede Ermeninüfusu çoğunluktaydı. Oysa bölge uluslararası örgütlerce de hukuki olarak da Azerbaycan’a aitti.

Tansiyon, Dağlık Karabağ bölgesindeki Ermenilerin 1988 yılında Azerbaycan’dan ayrılıp Ermenistan’a katılmakistemesiyle iyice yükseldi. Dağlık Karabağ Meclisi, Ermenistan’a bağlandığını ilan etti. Azerbaycan da buna karşılıkDağlık Karabağ Bölgesi’nin özerk statüsünü kaldırdı ve kendinebağladı.

Tüm bu gelişmeler üzerine Karabağ özerk yönetimi bağımsızlıkreferandumu yapma kararı aldı. Azerbaycanlıların katılmadığıreferandumla “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti” ilan edildi.Gerilim doruk noktasındaydı. Ermenistan ve Azerbaycanarasında çatışma kaçınılmaz hale geldi. Rusların desteğini alanErmeni kuvvetleri, Dağlık Karabağ bölgesini işgal etti.

936 kilometrekarelik alana sahip Hocalı, konumu itibarıylaDağlık Karabağ’ın en önemli noktalarından biriydi. 2 bin 605 hanenin bulunduğu Hocalı yaklaşık 7 bin kişinin yaşadığı birkasabaydı. Ancak çatışmalardan dolayı nüfus 3 bine kadardüşmüştü. Bölgedeki tek havaalanının burada olması nedeniylestratejik öneme sahipti.

Hocalı'ya çıkan tüm yolları ele geçirdiler

Ermeni kuvvetleri, 1991’in son günlerinde harekete geçti.Hocalı’ya çıkan yolları ve civardaki köyleri ele geçirdiler. Öyleki şehre yiyecek yardımı bile helikopterle havadan atılarakyapılabiliyordu.

Ve o kara gün… 25 Şubat 1992 akşamı Ermeni kuvvetlerisaldırıya başladı. İddialara göre saldırı için Rus ordusunun o zaman Hankendi’de bulunan güçlerinden yardım aldılar. Ermenikuvvetlerinin, Rusların teknik imkanlarını kullanarak kenti top ve tank ateşine tuttu; hatta saldırıda Rus askerlerinin bizzat yeraldığı bile kayıtlara geçti. 26 Şubat sabahına kadar sürenkatliam, 613 kişinin canına maloldu.

Üstelik çoğunda ağır işkence izleri vardı

Ermeni askerlerinin gece karanlığında yaptığı katliam, 26 Şubat'tın ilk ışıklarıyla insanlık tarihine kara bir leke olarakyazıldı. Sivillerin toplu şekilde öldürülmesi ve hunharcaeylemler, o dönemde çekilen görüntüler ve katliamdan sağkurtulanların anlattıkları tarihe kanlı harflerle yazıldı.

Resmi kayıtlara göre, öldürülenlerden 63’ü çocuk, 106’sı kadın, 70’i yaşlıydı. 487 kişi ağır yaralı olarak kurtulmuştu. 1275 kişiise, Ermeni güçlerin elinde esirdi. Esir alınan 68'i kadın, 26'sı çocuk 150 kişiden hiç haber alınamadı.

Katliamda 8 aile tamamen yok edildi, 25 çocuk her ikiebeveynini, 130 çocuk ise ebeveynlerinden birini kaybetti.

İnsanlık tarihinin en acımasız katliamlarından biri olarak tarihegeçen Hocalı Katliamı sonrası Azerbaycan Cumhurbaşkanı AyazMuttalibov görevini bıraktı. Azerbaycan ParlamentosuHocalı’da yaşananların “soykırım” olduğunu ilan etti.Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki savaş ise 1994 yılınakadar sürdü. İki taraf arasında yapılan barış görüşmelerisonuçsuz kaldı.

Azerbaycan-Ermenistan sınırında 14 Temmuz'da 2020'de çıkançatışmalarda, Azerbaycan ordusundan biri tümgeneral olmaküzere 7 askerin şehit olması, Dağlık Karabağ'ın işgaldenkurtarılmasına giden savaşın fitilini ateşleyen bir gelişme oldu.

Azerbaycan ordusu, 27 Eylül'de Ermeni güçlerinin DağlıkKarabağ yakınlarında sivil yerleşimlere ateş açması üzerinetopraklarını işgalden kurtarmak üzere karşı saldırı başlattı.

İşgal altındaki topraklar Azerbaycan ordusu tarafından bir birkurtarıldı. Toplamda 5 şehir, 4 kasaba, 287 köyde yenidenAzerbaycan bayrağı dalgalanmaya başladı. 44 gün sürençatışmalar boyunca Ermenistan ordusunun saldırılarında 100 sivil hayatını kaybetti. 416 sivil yaralandı.

Aysel Turan

Azerbaycan Cumhuriyeti Sivil Toplum Kuruluşlarına Devlet Desteyi Vakfının desteği ile "Ortak Değerler" İçtimai Birliğinin gerçekleştirdiği "Hocalı soykırımı 30-cu yılında – türk ülkeleri  medyalarında tanıtım” projesi çerçivesinde yayımlanır